Od ponad 100 lat Rzucewo jest ważnym miejscem na mapie archeologicznej Pomorza. Stało się tak za sprawą odkrycia osady łowców fok pochodzącej z epoki kamienia (V-II tys. p.n.e.).

Obecnie na terenie osady znajduje się Park Kulturowy — Osada Łowców Fok z wyznaczoną ścieżką dydaktyczną, na której znajdują rekonstrukcje dawnej zabudowy i warsztaty. W „chacie kaszubskiej” zobaczyć można wystawy o dawnej historii Gminy Puck. Park otwarto w 2013 roku. Prace sfinansowano z Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007 – 2013” i środków własnych Gminy Puck.

Pierwsi odkrywcy

W 1894 roku, nauczyciel Meyrowski z Rzucewa znalazł w pobliżu brzegu morskiego fragmenty naczyń glinianych i narzędzia z krzemienia. Zebrane zabytki przekazał do Muzeum Prowincjonalnego w Gdańsku. W tym samym roku dyrektor Muzeum Hugo Conwentz przeprowadził w tym samym miejscu pierwsze, rozpoznawcze badania wykopaliskowe. Uzyskał bogaty zbiór naczyń glinianych wyróżniających się bogatym zdobnictwem oraz precyzyjnie wykonane drobne narzędzia z krzemienia i kamienia. W tej samej warstwie zalegały liczne kości zwierzęce. Uwagę H. Conwentza zwróciły szczątki różnych gatunków fok. Uznał, że mieszkańcy odkrytej osady byli rybakami i łowcami. Trzydzieści lat później, na odkrycia w Rzucewie zwrócił uwagę profesor Józef Kostrzewski. Systematyczne badania wykopaliskowe podjął w 1927 roku. Wyniki badań stały się dla J. Kostrzewskiego podstawą do wprowadzenia do literatury archeologicznej terminu kultura rzucewska. Oznacza on zespół zabytków archeologicznych, takich jak: ceramika, wyroby krzemienne i kamienne, charakterystyczną zabudowę osad, typowych dla plemion rybacko-łowieckich żyjących w III i II tysiącleciu p.n.e. nad Zatoką Pucką, Gdańską i Zalewem Kurońskim. Od 1984 roku badania wykopaliskowe w Rzucewie podjęło Muzeum Archeologiczne w Gdańsku z archeologiem wiodącym Danutą Król.

Położenie osady

Osada łowców fok zajmuje dziś teren bezpośrednio przylegający do Zatoki Puckiej, nazywany Cyplem Rzucewskim lub Kruszwicą. Pierwsza osada założona została na stoku kępy, opadającym łagodnie w kierunku jeziora, które istniało na terenie obecnej Zatoki Puckiej.

Odkrycia

Łagodny stok pozwalał na terasowe rozplanowanie osady, uformowane stopnie miały ok. 5 m szerokości. Na nich stawiano domy słupowe. Przestrzeń między wbitymi w ziemię palami drewnianymi uszczelniano gałęziami. Szerokość domów nie przekraczała 3 metrów, a długość przystosowana była do wielkości terasy. Paleniska wewnątrz domów były owalne albo prostokątne. Bardzo często wokół nich znajdują się ości i łuski rybie oraz kości zwierzęce. W osadzie wyróżnia się tzw. część mieszkalną. W jej obrębie obrabiano krzemień, bursztyn i kości, kamień zaś w części osady przylegającej bezpośrednio do brzegu jeziora. Odkryto m.in. pracownię wytwarzania siekier kamiennych — duże głazy kamienne, na powierzchni których szlifowano drobne i średnie kamienie, z których w późniejszych fazach obróbki powstawały siekiery. Rozplanowanie głazów i duże ilości drewna wskazują na prowadzoną w tym miejscu obróbkę łodzi-dłubanek. Jest to jedyne takie miejsce odkryte w obrębie osad z epoki kamienia nad południowym Morzem Bałtyckim. Wokół głazów rozrzucone są kamienie, wśród których znaleziono pięćdziesiąt siekier w różnych fazach obróbki; niektóre okazy były wielokrotnie naprawiane. Zdobywanie pożywienia ułatwiało mieszkańcom Rzucewa dogodne położenie osady. W pobliskim jeziorze łowiono duże ilości ryb. Zachowane ości i łuski świadczą, że były to szczupaki, dorsze, sandacze, płocie i węgorze. Mieszkańcy Rzucewa wyprawiali się też dłubankami na dalsze łowy morskie, po foki, zabierając kościane i rogowe harpuny. Duże ilości kości tych ssaków wskazują, że stanowiły one podstawę wyżywienia mieszkańców osady. Polowano na foki pospolite, szare, obrączkowane i grenlandzkie. Znano też podstawy prymitywnego chowu zwierząt, głównie świń i bydła. Bogaty zbiór naczyń glinianych z charakterystycznym zdobnictwem świadczy, że plemiona okolic Rzucewa znajdowały się w zasięgu kontaktów kulturowych z plemionami obszarów Europy Środkowej i Zachodniej. Wśród tych naczyń znajdują się duże zasobowe do przechowywania zapasów, małe w kształcie rynienki pełniące funkcje lampek, misy, wazy i amfory. Wyróżnikiem dla naszej osady są duże naczynia zasobowe, na których, w miejscu uszu naklejono tzw. rożki. Badania wykopaliskowe w Rzucewie potwierdzają, że jest to jedna z nielicznych osad kultury rzucewskiej, w której zachowały się ślady pozwalające odtwarzać różne aspekty życia jej mieszkańców: od sposobu zdobywania pożywienia, do „tajemnic” dawnej obróbki krzemienia i obrządku pogrzebowego. Utworzenie Parku Kulturowego miało na celu ochronę wartości archeologicznych, kulturowych, krajobrazowych i stworzenie atrakcyjnej oferty turystycznej oraz edukacyjnej… Bogata też jest nowożytna historia Cypla Rzucewskiego. Do dziś zachowały się zabudowania osady rybackiej z początku XIX, przydrożne kapliczki i krzyże. Walorem jest położenie Parku nad brzegiem Zatoki Puckiej, z widoczną panoramą Półwyspu Helskiego. Wytyczona ścieżka dydaktyczna na terenie Parku skomunikowana jest ze ścieżką rowerową biegnącą obok brzegu zatoki. Odwiedzając Park zobaczymy zrekonstruowaną chatę i półziemiankę dawnych łowców, ich warsztat obróbki siekier kamiennych, chatę szamana i piec garncarski. Z platformy widokowej będziemy podziwiać nadmorski krajobraz. W „chacie kaszubskiej” zobaczymy wystawy o rzucewskich odkryciach i pradziejach Gminy Puck. Zapraszamy na odbywające się w Parku pokazy, turnieje i zajęcia plastyczne.