Z Bartłomiejem Obajtkiem – dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku rozmawia Anna Kłos. Polskie lasy to jeden z naszych narodowych skarbów w dobrych rękach. Za ten wysiłek, trud, za zaangażowanie chcę w dniu Święta Lasu bardzo serdecznie Wam podziękować – napisał w liście do leśników prezydent Andrzej Duda z okazji Ogólnopolskiego Święta Lasu połączonego […]
Z Bartłomiejem Obajtkiem – dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku rozmawia Anna Kłos.
Polskie lasy to jeden z naszych narodowych skarbów w dobrych rękach. Za ten wysiłek, trud, za zaangażowanie chcę w dniu Święta Lasu bardzo serdecznie Wam podziękować – napisał w liście do leśników prezydent Andrzej Duda z okazji Ogólnopolskiego Święta Lasu połączonego z centralnymi obchodami jubileuszu 95-lecia Lasów Państwowych.
Tak długa historia obliguje do wspomnień Instytucję tę powołał w 1924 roku rząd II RP, co go do tego obligowało?
Mądrość ówczesnych włodarzy państwa. Andrzej Konieczny, dyrektor generalny Lasów Państwowych podkreślił podczas uroczystości jubileuszowych, że LP są instytucją, która z najwyższym szacunkiem wypełnia swój statut założycielski. Przypomniał słowa Stanisława Janickiego, ówczesnego ministra rolnictwa i dóbr państwowych, z 1924 r.: „To wielki majątek narodowy, którego eksploatacja może się odbywać jedynie przy uwzględnieniu interesu publicznego, nierozerwalnie związanego z istnieniem lasu jako dobra przyszłych pokoleń„ . Za początek procesu legislacyjnego, w wyniku którego ukształtowała się forma i status organizacyjny LP uznaje się uchwałę rządu Władysława Grabskiego z 26 czerwca 1924 r. i w konsekwencji rozporządzenie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego o powstaniu przedsiębiorstwa Lasy Państwowe wydane już dwa dni później.
Ten akt prawny był dobrym początkiem, niemniej rzeczywistość leśna nie była chyba łatwa?
Przez 123 lata w wyniku eksploatacyjnej polityki zaborców, a później działań wojennych, na polskich ziemiach ubyło 1,7 mln ha lasów. Kolejne 315 tys. ha zostało utraconych między 1919 a 1926 r., głównie na gruntach porolnych. W 1918 r. lesistość wynosiła ok. 23 proc., a po II wojnie światowej niecałe 21 proc.. W niesamowicie trudnych okolicznościach, polscy leśnicy potrafili scalić trzy różne administracje i „szkoły” zarządzania lasami, odbudować wiele zniszczonych lasów, inne wykupić na rzecz Skarbu Państwa, ratując przed dewastacją, stworzyć podwaliny ochrony przyrody, między innymi pierwsze parki narodowe, upowszechnić edukację leśną, zbudować podwaliny przemysłu drzewnego. Obecnie tereny leśne zajmują ok. 30 proc. powierzchni kraju.
Jubileusz 95-lecia był pewnie okazją, aby szczególnie zasłużonych leśników wyróżnić?
List prezydenta A. Dudy odczytała prezydentowa – Agata Kornhauser-Duda, która od siebie wyraziła wdzięczność dla całej leśniczej społeczności „za codzienną troskę, za niezwykłe zaangażowanie, ale także za pasję, z jaką leśnicy podchodzą do swojej pracy”. Pierwsza dama przypomniała również niedawne, wspólne sadzenie lasu w Nadleśnictwie Rytel,. Podczas uroczystości wręczono też odznaczenia i wyróżnienia. 25 osób uhonorowano Kordelasem Leśnika Polskiego. Wśród wyróżnionych w ten sposób jest leśniczy Leśnictwa Żelewiec z Nadleśnictwa Lipusz – Janusz Wawer. Każdy kto pracował z leśniczym z Żelewca miał okazje przekonać się jak dużą wiedzę przyrodniczą posiada, z jakim zapałem wykonuje swoją pracę, a także jak wielką siłą spokoju emanuje nawet w najtrudniejszych sytuacjach, a takich podczas huraganu z lata 2017 i przy usuwaniu jego skutków było wiele.
Jakie wyzwania stoją obecnie przed zarządzającymi polskimi lasami?
Współczesne leśnictwo w Polsce łączy cele ochronne, hodowlane oraz produkcyjne z potrzebami ekologicznymi i społecznymi, dbając przede wszystkim o trwałość zrównoważonej gospodarki leśnej – wyzwaniem dla nas jest doskonalenie i kontynuowanie tak pojętej roli lasów w życiu społecznym i gospodarczym naszego regionu i kraju.
Często atakują Was ekolodzy za nadmierną eksploatację gospodarczą lasów.
Zupełnie bezpodstawnie. Jak już wspomniałem, po II wojnie światowej lasy zajmowały 21% powierzchni kraju, obecnie to ok. 30%. Co roku sadzi się w Polsce ok. 500 mln drzew. Powierzchnie odnowień rosła w ostatnich latach szczególnie szybko – z 1680 ha w roku 1990 do 7553 ha w roku 2018. Naprawiamy też błędy hodowli lasów z przeszłości. Szczególnie dużo popełnił ich zaborca pruski, który w pogoni za efektem finansowym zaczął sadzić jednorodne lasy sosnowe, bo dają szybki przyrost masy drewna. Już w XX wieku okazało się, że to błędna polityka, bo lasy takie są mało odporne na szkodniki i szczególnie podatne na klęski żywiołowe. Mogliśmy się o tym przekonać na terenie pomorskim podczas klęski huraganowej roku 2017. Ludzie byli zdumieni, że sosny leżały na dużych przestrzeniach połamane jak zapałki, a na pobojowisku sterczało kilka nienaruszonych drzew liściastych. Już obecnie polskie lasy wyróżnia w Europie różnorodność biologiczna i trend ten staramy się utrzymać. Nastąpił wzrost udziału gatunków liściastych z niecałych 21% powierzchni lasów w roku 1990 do 24% w roku 2018. Wzrosła też średnia wieku drzewostanu z 53 lat w roku 1990 do 63 lat w roku 2018.
W jaki sposób jeszcze dbacie o ekologię?
Zręby zupełne, jeśli już są, to o małej powierzchni. Pozostawiamy część drewna martwego dla zwiększania różnorodności biologicznej, pozostawiamy drzewa dziuplaste. Rozwijamy tzw. powierzchnie referencyjne, czyli powierzchnie wyłączone z użytkowania całkowicie lub w ograniczonym zakresie. Dotyczy to również terenów ustawowej ochrony przyrody (parków i rezerwatów), siedlisk wilgotnych, baz nasiennych. To łącznie w Polsce 839 tys. ha, czyli 11,8% powierzchni lasów. W naszej Regionalnej Dyrekcji Lasów to aż 22,4% powierzchni, co nas plasuje na I miejscu w Polsce, nawet przed Dyrekcjami Regionalnymi w Białymstoku i Krakowie.
Z lasami wiąże się też konieczność ochrony. Jak sobie z tym radzicie?
Są dwie strony tego medalu. Z jednej strony musimy chronić uprawy leśne przed szkodami ze strony zwierzyny, z drugiej zadbać o same lasy – o odpowiednią retencję wodną i ochronę przed pożarami. To kosztuje w Polsce w sumie 370 mln zł rocznie.
Jak postrzegacie ruch turystyczno-wypoczynkowy?
Panuje ogólne przekonanie społeczne, że polskie lasy są dostępne – to dobrze. Ludzie lubią w nich przebywać, spacerować, odpoczywać, zbierać runo leśne – i to nas cieszy. Inwestujemy w infrastrukturę, która im to ułatwia, np. w ostatnich latach na terenie tut. RDLP wybudowano 422 parkingi i miejsca postoju, 3000 tys. km szlaków pieszych i rowerowych, 840 km szlaków konnych, Niestety czynnik ludzki bywa też zagrożeniem dla lasów ze względu na swe zachowanie, dlatego wydajemy w kraju ok. 30 mln zł rocznie na edukację leśną.
Trzecim elementem zarządzania lasami jest też gospodarka, bo las dostarcza pieniędzy.
Podstawową zasada jest rozsądne użytkowanie zasobów. Od 1990 roku zużycie drewna w Polsce wzrosło ponad dwukrotnie, ale dzięki rosnącym zasobom (bo to surowiec samoodnawialny), odbyło się to bez szkody dla trwałości lasów. Nastąpił nawet wzrost zasobów – przyrost średnioroczny z lat 2014 – 2018 wyniósł 9,57 m sześć. /ha. Las jest też wielkim pracodawcą.
Proszę to rozwinąć.
Las daje pracę nie tylko leśnikom. Wydajemy w skali kraju 3,3 mld zł rocznie na usługi leśne wykonywane przez sektor prywatny. To kilka tys. firm zatrudniających ponad 40 tys. osób. 80% drewna trafia do polskich przedsiębiorstw, 45 mld zł przynosi roczny eksport wyrobów naszego przemysłu drzewnego, a jeśli chodzi o meblarstwo Polska jest 4-tym w świecie eksporterem mebli.
Pewnie Lasy Państwowe wnoszą też niezłe sumy w podatkach?
W roku 2018 zapłaciły 2,65 mld zł podatków, z tego 1,6 mld do budżetu państwa, 387 mln do samorządów, 49 mln na utrzymanie Parków Narodowych, 52,0 mln na badania naukowe…
Budujecie też i remontujecie drogi.
Mówimy nie o tych na naszym terenie, ale o drogach samorządowych – wydaliśmy na ten cel w Polsce 166 mln zł w 3 ostatnich latach.
Musicie sobie też radzić z rozmaitymi klęskami klimatycznymi.
Część problemów spowodowana jest przez człowieka, przede wszystkim pożary lasów, zaśmiecanie przez wywożenie odpadów, ale zdarzają się też kataklizmy spowodowana prze naturę, jak ten huragan sprzed dwu lat…Ten ostatni kosztował nas co najmniej 1 mld zł na likwidacje jej skutków w dwu województwach: naszym i kujawsko-pomorskim. Do tej pory uprzątnięto już ponad 90% z 8,4 mln m sześć. drewna po klęskowego. I to nie koniec kosztów – przecież te tereny będą wymagały opieki przez kilkadziesiąt lat, nie dając żadnych dochodów.
Po II wojnie światowej lesistość Polski znacznie wzrosła i dziś wynosi 29,4 proc. Zgodnie z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości z 1995 r. do roku 2050 lasy powinny w Polsce zajmować 33 proc. powierzchni kraju. Jednocześnie Lasy Państwowe są w stanie zaspokajać popyt na drewno w sposób, jaki w niczym nie zagraża naszym lasom i przyrodzie. Choć od początku lat 90. sprzedaż drewna z Lasów Państwowych wzrosła ponad dwukrotnie (do 38 mln m3 planowanych na 2015 r.), to niemal tak samo zwiększyły się zasoby drewna w Lasach Państwowych (do 1,9 mld m3). Wzrost pozyskania idący w parze ze wzrostem zasobów wynika z decyzji opartych na opinii naukowców oraz wiedzy i wieloletnim doświadczeniu. W planach do 2030 r. pozyskanie drewna ma wzrosnąć do 40 mln m3 rocznie.
Sektor leśno-drzewny to jeden z większych i prężnie działających sektorów przemysłowych w kraju. W 2013 r. zatrudnienie w tym sektorze wynosiło 322,2 tysięcy osób, a produkcja sprzedana całego sektora wynosiła ponad 98 mld zł. Lasy Państwowe są głównym dostawcą drewna na rynku krajowym. W związku z tym prowadzą one szeroki dialog z przedstawicielami przemysłu drzewnego w celu wypracowania optymalnych zasad sprzedaży drewna, które będą zgodne z prawem i oczekiwaniami przedsiębiorców.
W opublikowanym niedawno Przeglądzie ekologicznym Polski (edycja 2015) Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w dziale „Leśnictwo i bioróżnorodność biologiczna” stwierdziła, że „Polska ma długą tradycję w zrównoważonym gospodarowaniu lasami, które umożliwiło zwiększenie pozyskania drewna, nie naruszając przy tym zasobów przyrody oraz zachowując różnorodność biologiczną w lasach”. OECD przypomniało też, że w 2013 r. Lasy Państwowe otrzymały nagrodę UNESCO za działania na rzecz ochrony środowiska. Cieszę się, że osiągnięcia polskiego leśnictwa spotykają się z dużym uznaniem instytucji międzynarodowych.
W dniu 29 maja 2019 r. w Łochowie odbyły się obchody Ogólnopolskiego Święta Lasu i 95-lecia Lasów Państwowych.
Mieliśmy tam również swój akcent.
