Most Tczewski powstał w latach 1851-1857 i był wówczas najdłuższym mostem kratownicowym na świecie. Do dziś stanowi nie tylko ważne połączenie komunikacyjne ale także jako obiekt o niespotykanych walorach historycznych i inżynieryjnych, został wpisany w całości do rejestru zabytków oraz został uznany przez Amerykańskie Towarzystwo Inżynieryjne za Międzynarodowy Zabytek Inżynierii Budowlanej.

Burzliwa historia tego obiektu związana jest z II wojną światową – to właśnie tu 1 września 1939 roku o godzinie 4:34 spadły pierwsze hitlerowskie bomby, czyli o 11 minut wcześniej niż na Westerplatte. Mostu jak i miasta Tczewa bronili wówczas bohaterscy żołnierze 2 Batalionu Strzelców, którzy wysadzili portale wjazdowe oraz połowę istniejących przęseł. Wszystko po to, aby uniemożliwić zajęcie Mostu przez Niemców.

Po II wojnie światowej Most Tczewski został odbudowany prowizorycznie, jednak jako jedyny most w Polsce, nie został on do tej pory całkowicie przywrócony do swojej dawnej świetności. W 1999 roku po przeprowadzeniu reformy administracji, Most został przekazany nowo powstałemu Powiatowi Tczewskiemu, który z uwagi na napięty budżet mógł prowadzić tylko prace doraźne.

W 2011 roku ekspertyzy wykazały, że przęsła dostawione po wojnie, prowizoryczne, które miały uzupełnić braki po zniszczeniu oryginalnych przęseł, są w tak tragicznym stanie, że nie opłaca się ich kolejny doraźny remont.

Następnie w latach 2012-2015 dokonano generalnego remontu czterech zabytkowych wież na moście i dwóch zabytkowych filarów. Ministerstwo Kultury dofinansowało tę inwestycję kwotą kilku mln zł.

Rok 2014 stał się przełomowym w historii odbudowy Mostu. Rząd przeznaczył z rezerwy subwencji ogólnej kwotę niemal 23 mln zł na dofinansowanie I etapu jego odbudowy. Wsparcie przekazał również samorząd Województwa Pomorskiego, Miasta Tczewa oraz Gminy Subkowy. Zakres robót dotyczył przebudowy środkowej, zabytkowej części Mostu Tczewskiego – przęsła nr 3,4,5 wraz z częścią przęsła nr 6, kraty Lentze’a oraz kompleksowy remont filarów nr 3 i 4. Historyczna konstrukcja stalowa została poddana kompleksowej renowacji, a nawierzchnia jezdna została wymieniona na płytę ortotropową składającą się na jezdnię oraz nowe, poszerzone ciągi: pieszy i rowerowy znajdujące się po obu zewnętrznych stronach Mostu. Po zakończeniu prac Most Tczewski, na całej swojej długości, został wpisany do rejestru zabytków.

W 2016 roku rząd przekazał z rezerwy subwencji ogólnej 31 mln zł na etap II. Niestety, zmieniła się sytuacja na rynku i za przekazane pieniądze można było zrealizować jedynie część planowanych prac. W konsekwencji etap II został podzielony na dwa podetapy: a i b. Etap II a miał polegać na usunięciu i zezłomowaniu przęseł ESTB (prócz 25-metrowego odcinka) oraz na budowie betonowego przyczółka i filara na wyspie. Po zakończeniu etapu II A powstałaby 260-metrowa dziura nad Wisłą, którą planowano załatać w etapie II B, czyli poprzez wstawienie replik XIX-wiecznych kratownic.

Pod koniec września 2019 r. Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków wstrzymał trwający etap odbudowy o numerze II A, w związku z czym z zaplanowanych pierwotnie prac nie udało się wykonać żadnego zadania z branży drogowej – podbudowy, nawierzchni, elementów ulic, jak również zagospodarowania terenu. Demontaż przęseł ESTB udało się wykonać jedynie w sześćdziesięciu procentach. Prace przy filarze i izbicy udało się jedynie rozpocząć. Pozostałe środki przeznaczono na zabezpieczenie przęseł przed katastrofą budowalną. Na dokończenie zadań przewidzianych w etapie II A potrzeba dodatkowych 12 mln zł, a na zakończenie wszystkich prac planowanych w etapie II B, III i IV – około 200 mln zł.

Krokiem milowym, dzięki któremu dalsze działania okazały się możliwe, było podpisanie porozumienia o współpracy pomiędzy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, a Powiatem Tczewskim. Dokument określa zasady współpracy pozwalającej w przyszłości na utworzenie oddziału Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku na terenie fragmentu Mostu w Tczewie.
Dzięki licznym interwencjom parlamentarzystów, stowarzyszeń i osób prywatnych Powiat Tczewski otrzymał dofinansowanie w ramach drugiej edycji Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych na realizację zadania pn. „Przebudowa Mostu Tczewskiego – etap IIa i IIb” opiewającego na kwotę 65 mln złotych. Pozyskane środki zostaną przeznaczone na dokończenie obu etapów przebudowy Mostu Tczewskiego w tym: dokończenie demontażu pozostałości przęsła nurtowego i filara nurtowego, wykonanie nowego filara nurtowego, wykonanie i montaż dwóch nowych przęseł nurtowych, wykonanie okładzin kamiennych na przyczółku mostowym i filarze nurtowym oraz zagospodarowanie terenu.

Podjęcie współpracy z Muzeum II WŚ było kluczowe również z przyczyn finansowych. Uzyskanie dofinansowanie było możliwe w wysokości 95% kosztów zadania, co oznaczało konieczność zabezpieczenia wkładu własnego przez Powiat w kwocie ponad 3 mln złotych, jednakże dzięki poczynionej współpracy zostanie on pokryty przez Muzeum II Wojny Światowej.

AUTOR: Starostwo powiatowe w Tczewie