Rozmowa przy kawie Krzysztofa Witeckiego ze Starostą Tczewskim Mirosławem Augustynem.

Obecny most jest tylko częścią tego z przed 170 lat. Jaka jest jego historia?

Mirosław Augustyn: Zabytkowy most w Tczewie został wybudowany według projektu architekta Friedricha Augusta Stülera oraz inżynierów: Carla Lentzego i Rudolfa Eduarda Schinza, tworząc najszybszą trasę Kolei Wschodniej, która połączyła Berlin z Prusami Wschodnimi. Budowa była olbrzymim i kosztownym przedsięwzięciem. Niestety, jego otwarcie w 1857 było skromne. Zamiast hucznego świętowania, odbyła się skromna uroczystość. A wszystko z uwagi na szalejącą epidemię cholery.

Pierwotnie most był krótszy od obecnego, ponieważ wówczas wał ochronny znajdował się bliżej koryta rzeki. W 1912 roku wał przesunięto w stronę Lisewa. Dokonano przedłużenia mostu i zbudowano przybudówki z bramą. Długość mostu zwiększyła się wówczas z 837 m do 1030 m. Występują w nim wszystkie najnowocześniejsze rozwiązania techniczno-konstrukcyjne stosowane w sztuce budowlanej mostów XIX wieku.

W tamtych czasach był najdłuższym mostem w Europie i jednym z największych na świecie. W momencie zakończenia budowy miał sześć przęseł, ale tylko dwa znalazły się nad nurtem rzeki, pozostałe powstały na terenie zalewowym. Pośrodku mostu umieszczono jeden tor kolejowy, a po bokach znalazły się jezdnie. Piesi mogli poruszać się po chodnikach, które umieszczono na zewnątrz ścian mostu. Gdy przez most przejeżdżał pociąg ruch samochodów był wstrzymywany.

W 2004 r. został uznany przez American Society of Civil Engineers, jako pierwszy obiekt w Polsce, za Międzynarodowy Zabytek Inżynierii.

W czasie II wojny światowej most został wysadzony przez saperów i całkowicie zniszczony. Po wojnie jedynie prowizorycznie odbudowano, ale nigdy już nie wrócił do stanu pierwotnego. W październiku 2011 r. został zamknięty ze względu na zły stan techniczny, a rok później rozpoczęto pierwszy etap jego remontu.

Bez mostu jak bez ręki.

Mirosław Augustyn: Most pełni rolę łączącą dwa brzegi, miasto Tczew z powiatem Malborskim i Nowodworskim. Dziś bez tej przeprawy mieszkańcy mają utrudniony ruch komunikacyjny i możliwość przemieszczania. Aby dostać się do Tczewa mieszkańcy z prawej strony rzeki muszą nadrabiać wiele kilometrów. Dla powiatów: Tczewskiego, Malborskiego, Nowodworskiego przeprawa przez rzekę jest kontynuacją ścieżki rowerowej i krajoznawczej.

Drugie znaczenie dla powiatu to: historyczne i turystyczne. W XIX wieku był cudem techniki w Europie. Most został zbudowany w tej samej technologii co wieża Eiffla w Paryżu. Wiadomo jest że Tczew to nie Paryż, ale jest wiele pasjonatów, którzy zwiedzają region. Odbudowanie mostu zgodnie z projektem z XIX w. daje ogromną możliwość ruchu turystycznego z całego świata, co pozytywnie wpłynie na atrakcyjność oraz rozwój naszego Powiatu Tczewskiego.

Jaki ma Pan pomysł na odbudowanie?

Mirosław Augustyn: 25 lat temu, gdy powstawał nowy podział administracyjny, Tczew dostało w prezencie od ówczesnych władz ten zabytkowy most – wspomina Starosta Mirosław Augustyn. Przez długie lata nic przy nim nie robiono, aż jego stan techniczny zagrażał bezpieczeństwu. Teraz staramy się odbudować i przekazać jednostkom rządowym. Nie ma w Polsce drugiego takie przypadku, gdzie samorząd dźwigałby na swoich barkach ogromne koszty związane z tak dużą infrastrukturą komunikacyjną.

W poprzedniej kadencji podjęto decyzję, aby Most w Tczewie wpisać do ewidencji zabytków – to spowodowało wszelkie poślizgi i zmiany koncepcji odbudowy.

Na początku 2022 r spotkałem się z Generalnym Konserwatorem Zabytków Panem wiceministrem Selinem i gdzie wraz z zespołem wypracowaliśmy wspólne stanowisko, że most będzie odbudowany w wersji pierwotnej. Pozyskaliśmy środki 61,5 mil z Polskiego Ładu reszta stanowi wkład własny, który będzie też deklarowany przez Ministerstwo Kultury poprzez nowy podmiot w tym projekcie jakim jest Muzeum II Wojny Światowej. Jednocześnie udało się znaleźć miejsce ekspozycji dla przęsła ESTB, które będzie zdemontowane z obecnego mostu. Propozycja Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora by go wyeksponować na brzegu Wisły.

Skąd pomysł z Muzeum II Wojny Światowej?

Mirosław Augustyn: W tej kadencji powstał pomysł tczewskich społeczników, historyków, pasjonatów, ludzi, dla których Most Tczewski nie jest obojętny – umieszczenia w przyczółkach oddziału Muzeum II Wojny Światowej. Po rozmowie w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego wypracowaliśmy wstępny projekt, który umożliwi przekazanie części budowli na rzecz Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Jednakże musi być gwarancja, że most zostanie odbudowany.

Planujemy przestrzeń edukacyjną ukazującą historię mostownictwa w konfliktach zbrojnych na świecie. Muzeum zajęłoby się również wyeksponowaniem historii mostów tczewskich oraz tego co się z nimi działo na przestrzeni prawie 200 lat. Na przestrzeni 3500 m² znajdowałyby się biura, administracja oraz sale wystawowe. Ten pomysł cieszy się dużym entuzjazmem, napewno spowoduje przypływ ruch turystów i stanie się ważnym miejscem poszerzania wiedzy historycznej regionu.

TEKST: Krzysztof Witecki ZDJĘCIA: Krzysztof Witecki