System kaucyjny jest dziś jednym z najmocniej postulowanych rozwiązań w zakresie gospodarowania odpadami. Ma być on dużym wsparciem w walce ze zmianami klimatu i negatywnymi skutkami emisji gazów CO2. W jaki sposób powinien funkcjonować, aby spełniał swoją rolę w osiąganiu najwyższych poziomów zbiórki?

Odpowiedź na to pytanie daje przegląd 10 europejskich, na których funkcjonuje dziś system kaucyjny. Przegląd najlepszych europejskich praktyk pozwala wyciągnąć wnioski na temat najbardziej efektywnego projektu systemu, zapewniającego zwrot opakowań na poziomie ponad 90% takich jak system litewski, fiński czy niemiecki. Dla zobrazowania efektów implementacji takiego rozwiązania wyobraźmy sobie, że ze 100 wprowadzonych na rynek butelek PET, do recyklingu trafi około 90, a z nich, ze względu na wysoką jakość surowca, możliwe jest wyprodukowanie aż 208 nowych opakowań z zawartością recyklatu.

Zastanawiając się dlaczego pewne systemy działają bardzo dobrze, a inne nie spełniają całkowicie swojej roli, należy poszukać wspólnych cech najlepszych systemów, które powodują, że działają one tak efektywnie. Wskazać można na cztery podstawowe elementy efektywnego systemu kaucyjnego. Wśród nich jest wydajność – czyli co powinno zostać nim objęte, jaka powinna być wartość kaucji, żeby zmotywować konsumenta oraz jakie cele środowiskowe i recyklingowe powinny zostać postawione. Kolejna rzecz to wygoda dla konsumentów – ścieżka zwrotu opakowań musi być łatwa, a kwota depozytu zwrócona w całości. Trzecim elementem jest rozszerzona odpowiedzialność producenta, czyli sposób finansowania systemu. Producenci są za niego odpowiedzialni, więc to oni go finansują, reinwestują pieniądze z nieodebranych kaucji lub ze sprzedaży materiałów, żeby obniżyć swoje koszty zarządzania nim.

Ostatnim, równie ważnym elementem, jest integralność i transparentność systemu, czyli wszystko, co jest potrzebne, żeby działał on przejrzyście. To ważne dla administracji publicznej, która go kontroluje.

Efektywność systemu, w dużej mierze zależy od rodzajów opakowań, które są objęte kaucją. Obecne plany zakładają, że do sklepu zwrócimy tylko butelki PET o pojemności do 3 litrów oraz pojemniki ze szkła do 1,5 l. To czego zdecydowanie w nim brakuje, to puszki aluminiowe. Ważne, aby już na początkowym etapie przewidzieć miejsce na szerszy wachlarz opakowań. System kaucyjny nie jest narzędziem, które można uruchomić z dnia na dzień, ponieważ musi się do niego przygotować cały rynek. Powinien on ruszyć w 2024 roku, a prace legislacyjne mają się skończyć do połowy przyszłego roku. Czasu na wdrożenie systemu kaucyjnego jest sporo, ale już teraz musimy znaleźć rozwiązania z najlepszym efektem dla naszego kraju i środowiska.

Przedstawione cztery filary powinny być odpowiednio osadzone na lokalnym rynku. System musi uwzględnić jego uwarunkowania, strukturę sprzedaży sklepowej, dostępność różnych rodzajów napojów, w tym przede wszystkim ich wielkości. Każdy kraj ma swoją specyfikę. Warto więc wziąć pod uwagę liczbę i nasycenie sklepów w danym kraju i ich powierzchnie, tak, aby maksymalnie ułatwić konsumentom możliwość zwrotu opakowań.

Podsumowując warto wskazać, że zgodnie z badaniami IBRIS z 2020 r. – 95% konsumentów w Polsce chce wprowadzenia systemu kaucyjnego . Łączymy więc potrzebę ochrony środowiska, które nas otacza, wymagania prawa unijnego i potrzebę konsumentów w rozwiązaniu, które sprawia, że wszyscy odczujemy wymierne korzyści żyjąc w czystszym otoczeniu, wykorzystując ponownie surowce i zmierzając w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.

W Federacji Przedsiębiorców Polskich działa Komitet Energii i Środowiska zajmujący się tematami transformacji energetycznej oraz tworzenia gospodarki o obiegu zamkniętym.

AUTOR: Federacja Polskich Przedsiębiorców